Huzur-Ahmet Hamdi Tanpınar

 NE İÇİNDEYİM ZAMANININ NE DE BÜSBÜTÜN DIŞINDA...

Fikir Talimi Kulübü çatısı altında gerçekleştirilen “Türk Edebiyatı’nın Son 150 Yılı:Tanzimat’tan

Günümüze” adlı kitap tahlili programımızın bu dönemki ilk tahlilini Ahmet Hamdi Tanpınar

Müze Kütüphanesi’nde gerçekleştirdik.Bu hafta, sembolizmin Türk Edebiyatı’ndaki en önemli

temsicilerinden biri olan Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Huzur adlı romanını tahlil ettik.Tahlilimiz

sırasında;Ahmet Hamdi Tanpınar’ın edebi hayatından, dönemin sosyal özelliklerine; eserin dil

yapısından, karakter analizlerine geniş bir kapsamda değerlendirmelerimizi yaptık.

Katılımcılarımızın fikirlerini,analizlerini paylaştığı toplantımız şu şekilde ilerledi:

Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Edebi Hayatı;

 Darülfünunda öğrencisi olduğu Yahya Kemal,onun şiir zevkinin, millet ve tarih

hakkında görüşlerinin oluşmasında önemli rol oynamıştır.

 Dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel tarafından Tanzimattan sonraki Türk

Edebiyatı’nın tarihini yazmakla görevlendirildi.“19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi” adlı

eseriyle edebiyat tarihçiliğine yeni bir görüş ve bakış açısı getirmiştir. İki cilt olarak

tasarladığı bu eserin ikinci cildi yarım kalmıştır.

 Ahmet Hamdi Tanpınar, çağdaşlaşma sürecinde bireyin, geleneksel kültürle modern

kültür arasında sıkışması, yaşadığı çatışma, bunun toplum hayatına yansıması, bireyin

iç dünyasındaki yansımalarını romanlarında işlemiştir.

 Tanpınar’a göre her kültür ve medeniyet ancak kendi değerlerini muhafaza edip,

başka kültür ve medeniyetlerden de kendi bünyesini bozmayan çeşitli yenilikler alarak

gelişebilir.

 Onun hikaye ve romanlarında insan ve problemlerinin yanı sıra musiki(Huzur

romanından Mahur besteyi örnek verebiliriz.), rüya, zaman fert hayatının vazgeçilmez

unsurları olarak yer alır.

 Sembolizm anlayışının etkisinden dolayı şiir ve romanlarında anlam kapalılığı

esastır.Yazılarında önemli bir gözlem ve tespit gücü vardır.

Var olmaya çalışan ama sonunda her biri kaybeden huzursuz bireylerin romanı Huzur’un

özeti;

Roman 4 karakter çevresinde şekillenmektedir:Mümtaz,Nuran,İhsan,Suat

Mümtaz küçük yaşlarda babasını ve annesini kaybetmiştir.İstanbul’a amcasının ve yengesinin

yani İhsan ve Macide’nin yanına gelmiştir.İhsan yaşça Mümtaz’dan büyüktür ve Mümtaz’ın

fikir hayatının oluşmasında etken bir rol oynamıştır.Ama şimdi zatürre olmuştur ve hasta

yatağında yatmaktadır.Mümtaz yalnızlıktan ve küçük yaşlarda anne ve babasını kaybetmiş

olmanın verdiği etkiden dolayı kendi kendisiyle konuşmayı severdi.Mümtaz Macide’yi bir

arkadaş olarak görür ve okul çıkışlarında onunla dolaşmaktan zevk alırdı.

Mümtaz ada vapurunda uzak akrabaları Sabih ve Adilenin yanında Nuran’la tanışır.Nuran

Fahir ile evlidir ve Fatma adında bir kızı vardır fakat Fahir’le ayrı yaşamaktadır çünkü Fahir bir

seyahatte tanıştığı Emma ile yaşamaya başlamıştır.Bu tanışmadan sonra kendilerini

birbirlerine çok yakın bulan Mümtaz ile Nuran aralarındaki ilişkiyi gün geçtikçe

ilerletmiştir.Nuran’ın dayısının oğlu Yaşar’ında Nuran’a karşı ilgisi vardır.Hatta Fahir ile

Emma’nın ilişkisinede kolaylık sağlamıştır.Yaşar her sorununu ilaçlarla çözmeye çalışan

biridir.Nuran ile Mümtaz Emirgan,Kanlıca,Vaniköy,Çamlıca gibi İstanbul’un birçok yerlerini

birlikte gezmişlerdir.Birgün Nuran’a iki mektup gelir.Biri eşi Fahir’den gelen mektuptur ve

Emma ile ayrılışını anlatır diğer bir mektup ise eski üniversite arkadaşı Mümtaz’ında akrabası

olan Suattandır.Birgün Nuran, Mümtaz ve İhsan’ı yemeğe davet eder.Yemekte Tevfik bey ve

İhsan’ın 2 arkadaşı daha vardır.Yemeğe daha sonradan Suatta katılır.Suat anlattığı hikaye ile

aslında hayattaki mutsuzluğunu ve hoşnutsuzluğunu da dile getirmiştir.Nuran ile Mümtaz’ın

birlikte olmasından hoşnut olmayan Adile hanım ve Yaşar, Nuran’ı Mümtazdan ayırmak için

Nuran’ı davetlere çağırır.Suatta Nuran ile Mümtaz’ın evini öğrenmiş ve çevresinde

dolaşmaktadır.Böylelikle Nuran’ın hayatı yavaş yavaş değişmektedir.Mümtaz ile eskisi kadar

sık sık buluşamıyorlardır.Birgün Nuran’ı evde gören Mümtaz çok şaşırmıştır ve Nuran’ın her

şeyi anlatmasıyla bir an önce evlilik kararı almaları gerektiği kanısına varmışlardır.Evlilik kararı

için İhsan’a gitmişlerdir.Eve gelip kapıyı açtıklarında Suat’ın tavana asılı cansız bedeni ile

karşılaşmışlardır. Hemen oradan ayrılmışlardır.Ve bu olaydan sonra Nuran ile Mümtaz

ayrılmışlardır ve Nuran Fahir’le evlenmeye İzmire gitmiştir.Mümtaz Nuran’ın kayıtsızlığına bir

bakıma sinirlenmektedir.Suat’ın ruhu Mümtaz’ı yalnız bırakmamaktadır.Durumu ağırlaşan

İhsana Macide aşı yapmıştır ve Mümtaz’a hemen bir doktor bulup getirmesini söylemiştir.Eve

doktor getiren Mümtaz ilaçları almak için dışarı çıkar ve Suat’ın hayaliyle karşılaşır ve

aralarında bir konuşma geçer.Konuşmanın sonların doğru Suat Mümtaz’a vurur.Mümtaz yere

düşer ve ilaçları kırılır.Mümtaz’ın her yeri kan içinde kalmıştır.Eve döndüğünde Macide ve

doktor, Mümtaz’ın getirdiği ilaçların kırılmış olduğunu görürler.Fakat doktor, İhsan’ın iyiye gittiğini ve bu ilaçlara ihtiyacı kalmadığını söyler.Tam bu sırada radyodan 2.dünya harbinin

başladığı haberleri yükseliyordur.

Kitap tahlilinin önemli bir parçası olan karakter analizlerimiz aşağıdaki gibidir:

İhsan:

 Mümtaz’ın amcasının oğlu,dönemin aydınlarından,kültürlü bir tarih öğretmeni

 Mümtaz’ın kişiliğinin gelişmesinde önemli bir etkiye sahip

 Yeni kültürü eski geleneklere bağlı kalınarak harmanlamak istiyor

 İhsan’ın hastalığı evin kurulu düzenini bertaraf edip kitaptaki diğer karakterlerin de

yaşantılarını girift bir hale sokmuştur

 Dostları ile sohbet etmeyi çok sever

Mümtaz:

 Kitabın ana karakteridir

 İç konuşma ve hesaplaşmaları kitap boyunca devam etmiş önemli bir unsurdur

 Nuran’a kavuşup-kavuşamama gelgitleri yaşamıştır

 Suat her ne kadar Nuran’a kavuşmasındaki engel gibi gözükse de,Suat’ın intiharı onu

huzura kavuşturmamış aksine daha huzursuz bir birey haline getirmiştir

Nuran:

 Eşinden boşanmış, Fatma adında bir kızı olan dul bir kadındır

 Sabırlı, duygularını fazla açığa vurmayan, sessiz biridir

 Mümtaz’ın ona olan aşkına karşılık vermek istemiş fakat çevrenin baskısı ve kızı

Fatma’nın huysuzluklarından dolayı kafa karışıklıkları yaşamıştır

 Suat’ın intiharıyla Mümtaz’ı adeta bir dost gibi görmeye başlamış,eşi ile de barışma

kararı almıştır

Suat:

 Doğuştan gelen hayata karşı tatminsizlik duygusu var

 İnanç bakımından zayıf bir kişilik

 Ne eskiden ne de yeniden hoşlanır

 Nuran’a olan ilgisi gerçek bir aşktan ziyade Mümtaz’a karşı olan kötü niyetlerinin bir

tezahürüdür

 Bu huzursuz yaşantısına daha fazla dayanamayıp intihar etmiştir

Huzur romanı üzerindeki değerlendirmelerimiz;

 Huzur romanında yaşayandan çok ölüler vardır.Birçok sembolistin adı geçmektedir.

 İstanbul, Mümtaz ve Nuran’ın gezmeleriyle çok iyi bir şekilde betimlenmiştir.Mümtaz

ve Nuran sadece İstanbul’un sokaklarını,camiilerini değil bütün bir kültürünü ve

tarihini de dolaşmışlardır.

 II. Dünya savaşının olup olamayacağı konusu ve yaratacağı etki kitaba da taşınmıştır.

 Kitapta tezatların birarada bulunması mesela;Suat’ın intihar mektubunda yazan

intihar ederken dinlediği müzik ile Mümtaz’ın doktor aramaya gittiiği zaman doktorun

odasına girdiğinde doktorun dinlediği müziğin benzemesi

 Suat’ın Mümtaz’ın bir iç beni olabileceğini ve İhsan’ın Yahya Kemal olabileceğini

düşündük.(1950 yılında yaptığı röportajdan dolayı)

 Huzur romanında eşyalar kendisine has bir ses yaratmakta ve yarattığı bu ses ile insan

varlığının yanında başka bir varlık olarak kendini duyurmaktadır.